BXĐT- Nghệ nhân ưu tú Phan Thị Phổ, thôn Làng Pẳn , xã Quang Kim, huyện Bát Xát, là người đã thổi hồn vào nền văn hoá truyền thống của dân tộc và đóng vai trò quan trọng trực tiếp trong việc sáng tạo gìn giữ, trao truyền các giá trị bản sắc văn hoá truyền thống cho các thế hệ. Bà được ví như “Bảo tàng sống” của cộng đồng dân tộc Giáy, huyện Bát Xát.

Nghệ nhân dân gian Phan Thị Phổ

    Hơn 80 tuổi cũng là chừng ấy thời gian nghệ nhân ưu tú Phan Thị Phổ, thôn Làng Pẳn, xã Quang Kim, huyện Bát Xát được tiếp xúc với nên văn hoá tín ngưỡng truyền thống của dân tộc mình. Bà sinh ra và lớn lên trong gia đình không có ai đã từng làm thầy Then, bà nói do căn số mà đi làm thầy giúp dân, ngay từ năm lên 14 tuổi, bà đã tập làm thầy và được thầy Then Lý Thị Lò trao truyền hướng dẫn thực hành Nghi lễ Then. 

    Với hơn 40 năm thực hành nghi lễ cúng Then, cùng niềm đam mê, nhiệt huyết về văn hoá tín ngưỡng dân tộc mình, là người có uy tín với cộng đồng tại địa phương, bà đã giành trọn cả cuộc đời đi sưu tầm và cống hiến, giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc qua các nghi thức cúng lễ; sưu tầm các bài hát dân ca, ghi chép lại phong tục tập quán trong cưới xin, ma chay, lễ hội, các điệu múa và kinh nghiệm trong lao động sản xuất, rồi truyền dạy lại cho các con cháu, để có người kế cận giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc.

Truyền dạy nghi lễ Then cho các học trò

    Danh hiệu nghệ nhân ưu tú là sự ghi nhận xứng đáng của Đảng, nhà nước cho hành trình bền bỉ “thổi hồn” vào văn hoá tín ngưỡng dân tộc Giáy của nghệ nhân Ưu Tú Phan Thị Phổ. Từ nhỏ đã đam mê tìm hiểu nền văn hoá dân tộc và đặc biệt yêu thích các điệu múa hát của dân tộc mình. Giờ có tuổi rồi, bà chỉ mong con cháu có thể kế thừa gìn giữ nét văn hoá này của dân tộc. Ngoài ra, bà còn cung cấp thông tin tư liệu, hình ảnh liên quan đến nghi lễ Then, phong tục tập quán của dân tộc Giáy cho các sinh viên làm luận án tốt nghiệp, cuốn sách “Then trong cuộc sống người Giáy” của tác giả Đoàn Trúc Quỳnh được Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam lựa chọn xuất bản 2014 là nhờ vào sự đóng góp rất lớn của bà. 

    Bà Giàng Thị Nòn – học trò của bà Phổ rất xúc động và tự hào vì đã được là học trò của bà, bà Nòn chia sẻ: “Tôi theo bà học đã hơn 30 năm, được bà truyền dạy rất nhiều nghi lễ tín ngưỡng truyền thống, đặc biệt là làm thầy Then, bà là người rất tâm huyết gìn giữ bản sắc văn hoá dân tộc Giáy để lưu truyền lại cho các thế hệ con cháu”.
Năm 2019 bà được phong tặng là nghệ nhân ưu tú đó là nguồn động viên khích lệ rất lớn để các nghệ nhân tiếp tục cống hiến hết mình cho việc giữ gìn phát huy giá trị văn hoá dân tộc mình tại quê hương.

    Việc gìn giữ, bảo tồn các giá trị di sản văn hóa dân tộc Giáy đến nay là nhờ sự đóng góp của những nghệ nhân dân gian người Giáy đã dày công gìn giữ, truyền dạy cho bao thế hệ bằng niềm đam mê, nhiệt huyết. Họ vừa là người nắm giữ, thể hiện, vừa trao truyền và phát huy giá trị văn hóa truyền thống từ thế hệ này sang thế hệ khác. Họ giống như những “bảo tàng sống” lưu giữ Văn hoá truyền thống dân tộc.